Vekovna lepota Bele crkve karanske

Belinom ovaj hram vekovima zrači i po svom arhitektonskom izgledu pripada tipu spomenika raške škole. U njoj je i posle toliko vekova, svakojakih događaja i bura na ovim prostorima, sačuvan prvobitni zlatni ikonostas s freskoikonama. Njene freske, živopisane u umetničkoj tradiciji ranog 14. veka, oslikavaju dva ciklusa: “Veliki praznici “ i “Život Bogorodice“, a uz njih su i portreti ktitora Brajana i njegove porodice, najmoćnijeg srpskog cara Dušana, carice Jelene i drugih istorijskih ličnosti.

Pored Bele crkve karanske otkriveno je nekoliko dobro očuvanih nadgrobnih spomenika iz rimskog doba.

Bela crkva karanska jedini je srednjevekovni spomenik u užičkom kraju. Izgrađena je između 1332. i 1337. Značajna je, jer čuva verovatno najstariju predstavu Bogorodice Trojeručice urađene u fresko tehnici, pre hilandarske predstave.Predstava Bogorodice Trojeručice sa Hristom je  bila na severnim vratima ikonostasa koja su zazidana. Na ovoj , najstarijoj  predstavi Trojeručice, Bogorodica desnom rukom drži malog Hrista, a ispod plašta, sa leve strane, pojavljuju se dve ruke. Pri dnu ikone je lik žene,a tumačenje o tome ko je ona idu u dva pravca: ili je neka monahinja, ili skrušena sirota koja se obraća Bogorodici.  Neki opet smatraju da je to lik žene koja zahvaljuje za ozdravljenje i koja je naručila slikanje ikone. Ova ikona je oslikana nakon što je oslikan ostatak crkve, a pretpostavlja se da je  zazidana tankim slojem maltera da je turski osvajači ne bi oskrnavili pred  seobu za vreme ratova.

U njoj ne napisana i jedna od naših najstarijih rukopisanih knjiga – Karansko jevanđelje. U porti, južno od crkve sagrađen je Lapidarijum u koji je smešteno 13 rimskih spomenika: nadgrobne ploče, žrtvenici, cipusi, epigrafski spomenici…

Sve do 1572. godine po turskim popisima kao izvoru, karanska crkva nema sveštenika. Sudeći i po zapisima popa Vuka iz Karanskog jevanđelja koje sadrži nekoliko značajnih podataka o turskim zulumima,porezima,stradanju crkve, ona je pri kraju XV veka bila zapuštena pa potom obnovljena, tek posle jednog veka. Taj period bi se mogao nazvati i prvim periodom pustošenja, i nakon koga, krajem XVII I početkom XVIII veka, u doba drugog pustošenja,  ova crkva je podelila sudbinu  mnogih naših spomenika kulture. Na Beloj crkvi tada je oštećeno kube i to je jedan od uzroka stradanja mnogih fresaka u kaloti. Ovaj period poklapa se sa austro- turskim ratovima. Srpsko stanovništvo je u dva navrata napuštalo ove krajeve: u doba prve seobe, 1690. kao i tokom 1738. Milan Kašanin piše da je u nekim zapisima sačuvano sećanje na ovo doba:” u karanski hram je ulazila stoka, pod bio prekriven muljem i blatom, u kubetu izrasla kleka, a na podu pronađeni jelenski rogovi”. U drugoj polovini XVIII veka hram se počeo obnavljati. Naziv “Bela” za crkvu u Karanu prvi put se pominje na zapisu u jednom štampanom Jevanđelju iz manastira Mileševa koje je sastavio “Petar knez iz Trnave” i poklonio ga u “Belu crkvu u selu Lužnica”, a na kraju ovog Jevanđelja proklinje onog ko bi tu knjigu odneo iz crkve. Zanimljivo je da se na ovom zapisu umesto Karana pominje selo Lužnica.

Bela crkva Karanska se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.

#belacrkvakaranska, #bogorodicatrojeručica, #hram

Pregleda do sada

Hvala što pratite naš portal.

Kliknite na znak plus

Podelite vest na društvenim mrežama.