Dan državnosti: Mesto na kom je usvojen Sretenjski ustav

Dan državnosti Srbije obeležavamo na dan usvajanja prvog srpskog ustava u našoj istoriji, koji je donet na Sretenjskoj skupštini 15. februara 1835. godine u Kragujevcu. U tadašnjoj prestonici Kneževine Srbije, kojom je vladao knez Miloš Obrenović, usvojen je prvi liberalni akt na prostoru Balkana, kojim je ukinut feudalizam, a vlast podeljena na izvršnu, sudsku i zakonodavnu.

Prvi Ustav koji je usvojen na ovim prostorima, napisan je u vreme kada je tadašnja Kneževina Srbija još uvek bila u vazalnim obavezama prema Turskoj, ali je značajan jer su njegovim donošenjem postavljeni temelji današnje moderne države.

Ustav je uz oslobadjanje od feudelizma i podelu vlasti na zakonodavnu , izvršnu i sudsku proklamovao i osnaživao osnovna ljudska prava kao što su sloboda kretanja i nastanjivanja, neprikosnovenost ličnosti, nepovredivost stana, pravo na izbor zanimanja…

Tvorac Sretenjskog ustava bio je Dimitrije Davidović, učeni Srbin iz tadašnje Austrougarske i knežev sekretar. Davidović je Ustav napisao po uzoru na francuske ustavne povelje i belgijski Ustav iz 1831.godine, a u to vreme bio je jedan od najliberalnijih u Evropi, jer je Kneževina Srbija, posle Francuske i Belgije, bila prva zemlja koja je ukinula feudalizam.

Zbog naprednih i modernih tekovina koje je donosio, prvi srpski Ustav često je nazivan ‘’francuski žbun usred turske šume’’.

Naznake demokratije koje je predviđao Sretenjski ustav, nisu bile po volji velikih sila Turske, Austrougarske i Rusije, pa je Ustav, samo mesec dana po usvajanju stavljen van snage, a njegov tvorac Dimitrije Davidović proteran iz službe.

Ipak, i danas se smatra jednim od najdemokratskijih i najliberalnijih ustava iz 19. veka, ali i u istoriji Srbije i bivše Jugoslavije.

Posle jednomesečnog ‘’trajanja’’ i ekspresnog ukidanja pod uticajem velikih sila, Sretenjski ustav ‘’zamenio’’ je 1838. godine nametnuti , takozvani Turski ustav, izdat u formi turskih fermana.

Sretenjska skupština trajala tri dana

Skupština na kojoj je usvojen prvi ustav održana je u porti Pridvorne crkve koju je 1818. godine kao ktitor izgradio knez Miloš Obrenović. Među Kragujevčanima je ona danas poznatija kao Stara crkva, a u njenom produžetku nalazi se i zgrada Stare skupštine u kojoj su se održavala zasedanja.

Za Sretnjsku skupštinu , kako u publikaciji ‘’Narodne skupštine u Kragujevcu u 19. veku“ pišu Bojana Topalović i Miroslav Banović,, ‘’vladalo je veliko interesovanje, jer je bila obećana godinu dana ranije, s najavom da će se na njoj rešavati pitanje unutrašnjeg uređenja zemlje prema odredbama Hatišerifa“.

Skupštini je prisustvovalo 2.400 zvaničnih predstavnika i ‘’ mnogo znatiželjnog naroda“.

Prvog dana rada, Skupština je saslušala kneževu prestonu besedu, koju je pročitao Dimitrije Davidović, a drugog dana pročitan je Ustav i ukaz o osnivanju Državnog saveta. Skupština je jednoglasno, bez ikakvog pretresa, prihvatila odredbe Ustava, a na Ustavu su zakletvu položili knez i poslanici, ispod nove zastave sa grbom Srbije.

Trećeg dana, Skupština je predala poklone knezu, a završetak zasedanja proslavljen je sviranjem i umetničkim programom koji je organizovao osnivač pozorišta u Srbiji Joakim Vujić.

Obnovljen Dan državnosti

Dan državnosti Srbije ustanovljen je u znak sećanja na dan kada je u Orašcu na Sretenje 15.februara 1804. godine, podignut Prvi srpski ustanak, a ujedno i kao sećanje na usvajanje prvog srpskog Ustava 1835.godine u Kragujevcu.

Dan državnosti Srbije, na Sretenje 15. februara, slavio se do nastanka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918.godina), posle čega je praznik ukinut. Odlukom Skupštine Srbije iz 2001. godine, obnovljen je Dan državnosti na Sretenje, a prvi put u novijoj istoriji obeležen je 2002. godine.

Od 2012. praznuje se dva dana, 15. i 16. februara.

#dandržavnosti, #sretenjskiustav

Pregleda do sada

Hvala što pratite naš portal.

Kliknite na znak plus

Podelite vest na društvenim mrežama.